به هنگام عید نوروز شخصیت شوخ و بامزه «حاجی فیروز» ما را میخنداند و سرگرم میکند اما آیا هیچوقت فکر کردهایم که وقتی لودگی و مسخرهبازی را با رنگ پوست سیاه یکی فرض بگیریم ممکن است نادانسته پیامی نژادگرایانه را منتقل کرده باشیم؟
باید بدانیم ایرانیان آفریقاییتبار (یا «سیاهپوستان» ایرانی) که عموماً در استانهای جنوبی و شهرهای بندری به سر میبرند ریشهی آفریقایی دارند و حضور آنها در خاک ایران ثمرهی مهاجرتهای اجباری از طریق بازارهای بردهداری عصر قدیم، و تجارت برده توسط استعمار پرتغال در عصر جدید بودهاست. این هموطنان زمانی آماج تبعیض و تحقیر قرار میگیرند که در عادات گفتاری به نام «کاکا سیا» ، «حاجیفیروز»، «کافور»، «سیا برزنگی» مورد خطاب قرار میگیرند.
سنت بردهداری خانگی قدیم که طی پنجاه سال اخیر تبدیل به استفاده از خدمتکاران به نام «کلفت» و «نوکر» و «دایه» در خانوادههای طبقات متوسط و بالا شده، به این حس برتری و آقابالاسر بودن نسبت به ایرانیانِ آفریقاییتبار میافزودهاست. سنت نمایشِ خندهدار «حاجی فیروز» در جشنهای نوروزی و دلقکبازیهای آنها با آواز «ارباب خودم چرا نمیخندی، ارباب خودم بزبز قندی» این رابطهی ارباب ـ برده را مؤکد میکند که بسیاری ایرانیان از کودکی رنگسیاه را ناخودآگاه با فرودست بودن و مضحک بودن همذات میپندارند.
آیا وقت آن نیست که صورت حاجیفیروز رنگ دیگری یا حتی رنگهای دیگری به خود بگیرد؟ که کودکان ما بیاموزند «سیاهپوست» همیشه منطبق با لودگی و مضحکه و طنز نیست؟
امضا با تلگرام